Wim Reij is nog maar kort directeur-generaal Milieuhygiëne als een baanbrekende internationale conferentie in Stockholm van 5-16 juni 1972 wordt gehouden waar hij als lid van de Nederlandse delegatie heen gaat. Of liever, hij mag als plaatsvervangend lid van de delegatie mee, want de portefeuille van Wim Reij wordt nog niet  zwaarwegend genoeg gevonden om in plaats van de directeur-generaal Ruimtelijke Ordening delegatielid te zijn. In deze tijd is nog niet zo duidelijk dat milieu een gewichtig thema is waarvoor in internationaal verband de kaders worden ontwikkeld. Er is op dat moment al wel een Internationale Rijn Commissie, daarin hebben vooral het Ministerie van Buitenlandse Zaken en van Verkeer en Waterstaat een rol, maar de Europese Unie heeft nog geen milieu bevoegdheden. Alleen radio-activiteit en drinkwater krijgen internationale aandacht wegens het belang voor de volksgezondheid. De VN conferentie over ‘the human environment’ in Stockholm is de eerste mondiale milieu conferentie die een aantal baanbrekende resultaten opleverde in de vorm van niet alleen een ambitieuze Declaration on the Human Environment, maar ook door de oprichting van een Earthwatch systeem en het instellen van de eerste mondiale milieuorganisatie, het United Nations Environment Programme (UNEP) in Nairobi. Vanaf dit moment gaat het milieuthema onderdeel uitmaken van de agenda van de Verenigde Naties. Het is een tijd van opbouw en doorbraken in gevestigde verhoudingen. Mensen staan voor het milieu op de barricade en dat klinkt door in de taal die de nette ambtenaar, die de directeur-generaal is, gebruikt tijdens een wetenschappelijke conferentie te Wageningen aan de vooravond van zijn afreizen naar Stockholm.
‘De milieuvervuiling is een bedreiging voor het voortbestaan van de mensheid,’ zo begint hij. Welke rijksambtenaar zou nu dergelijke bewoordingen nog durven gebruiken al is daar misschien nog wel meer aanleiding toe? Toen gaf het een algemeen gevoel van urgentie onder wetenschappers en de bevolking weer. ‘We moeten iets doen aan verbetering van de milieuhygiëne, daarop dringen alle opvattingen aan. Wat en hoe wordt binnenkort verwoord in de Urgentienota milieuhygiëne.’

Urgentienota Milieuhygiene

De Urgentienota Milieuhygiëne zal door de eerste milieuminister Louis Stuyt van de KVP in juli 1972 worden uitgebracht en bevat een urgentieprogramma met als speerpunten: geluidhinder, afvalstoffen en bodemverontreiniging, naast aparte nota’s over waterverontreiniging, de watervoorziening en het mestoverschot. Ook wordt de Centrale Raad voor de Milieuhygiëne ingesteld en een interdepartementale coördinatiecommissie. Hiermee gaat het nieuwe milieubeleid van start.
‘Het is noodzakelijk om bij alle beslissingen het milieuargument te laten meespelen. Het gaat erom dat we iets tot stand brengen, niet uit een behoefte aan grootse daden en fraaie theorieën, maar met oog voor ogenschijnlijke kleinigheden. Dat vind je ook als je naar het leven van grote mensen kijkt, of naar je eigen leven. Ook in de bijbel gaat het om dingen zoals het gooien van een steen naar een vrouw. Wat doen we met loden drinkwaterbuizen, met zwavel in rookgassen, met lawaai, met stank, met auto’s, met effecten van maatregelen op lonen en prijzen? Zulke vragen spelen nationaal maar ook internationaal.’

Stockholm en Founex

‘Hoe internationaler, hoe groter het aantal opvattingen. Daarom is het vaak zo dat hoe groter het aantal betrokken organisaties hoe vager de afspraken. In Stockholm worden 123 landen verwacht met grote verschillen in rijkdom en ideologie. Er komt desalniettemin een actieplan met 350 aanbevelingen over menselijke nederzettingen, hulpbronnen, milieuverontreiniging, economische ontwikkeling en de sociale problematiek waaronder educatie. Sommigen vinden dat de aanbevelingen te weinig diepgang hebben. Zij roepen: geen woorden maar daden! Dat is juist de reden dat deze conferentie niet aan geleerden wordt overgelaten maar dat regeringen voor het eerst op deze schaal over deze problemen afspraken gaan maken. Bovendien ben ik van mening dat men eerder de diepgang dan kortzichtigheid moet vrezen, gezien de sterk uiteenlopende meningen.´
‘Nederland heeft aan de Stockholm conferentie bijgedragen door mee te doen aan de voorbereiding, aan een op ontwikkeling gerichte voorbereidende conferentie te Founex en aan het verstrekken van informatie die inzicht in de op te lossen problemen geeft.’                       In 1971 werd op initiatief van Nederland een bijeenkomst in het Zwitserse Founex georganiseerd met 27 landen waar het de Pakistaanse Mahbub ul Haq, directeur van de Wereld Bank, lukte om delegaties uit ontwikkelingslanden ervan te overtuigen dat hun economische belangen ook gediend waren met het meenemen van milieu belangen bij ontwikkelingsprojecten. Het rapport vormde de basis van het succes van de Stockholm conferentie en het beoogde ‘huwelijk’ tussen milieu en ontwikkeling.

Actiegroepen

‘Verder benadruk ik het nut en belang van actiegroepen, zoals ook hier aanwezig. Actiegroepen zijn van belang ook voor de meningsvorming in het Parlement en voor de formulering van wetenschappelijk onderzoek en het tot stand komen van wetten. Participatie, educatie en informatie zijn essentieel bij het formuleren en toepassen van milieubeleid.’
‘Tot slot zullen we ons steeds moeten realiseren dat ons vermogen tot vooruitzien zeer beperkt is. Anderzijds zijn we in staat om nieuwe oplossingen te vinden en toe te passen. Het geeft geen pas om gods water maar over gods akker te laten lopen. Daarom geloof ik in actie en in actiegroepen en in congressen, zelfs in het weekend.’

Wie deze speech met de ogen van nu leest, ziet dat de inhoudelijke argumenten nog steeds gelden. Anderzijds doet het bijbelse referentiekader, dat af en toe wordt aangehaald om de morele rechtvaardigheid van het standpunt te onderbouwen, als een beetje ouderwets aan. Merkwaardig eigenlijk dat zoiets nu als uit de tijd wordt beschouwd. Maar dat is een onderwerp dat we hier maar zullen laten rusten.

Zaterdag 8 april 1972